طب سنتی یا پزشکی سنتی به مجموعه ای از علوم و فنونی و سیستم های درمانی گفته می شود که جهت تشخیص، پیشگیری یا درمان بیماری های جسمی و روحی مورد استفاده قرار می گیرد. سیستم درمانی طب سنتی از دانش ها، تجربیات و فرهنگ های سنتی یک منطقه یا جامعه خاص گرفته شده است. به عبارتی، برای درمان انواع بیماری ها از اصول و مفاهیم بومی و سنتی آن مرز و بوم استفاده می کنند.
در این نوع سیستم معمولا بیشتر روی برقراری تعادل بین اجزا مختلف بدن اعم از جسم و روح و ذهن تاکید می شود. طب سنتی انواع مختلفی دارند اما چیزی که بین تمام آنها مشترک است استفاده از گیاهان دارویی و داشتن تغذیه سالم برای پیشگیری و درمان بیماری هاست.
ویژگی های طب سنتی
پزشکی سنتی مبتنی بر تجربیات و دانشی است که در طول سالیان سال و یا حتی قرن ها به دست آمده و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌است.
تأکید بر تعادل و هماهنگی
در اکثر سیستم های طب سنتی بیشتر روی این تاکید می شود که برای سالم بودن باید بین اجزا مختلف بدن هماهنگی و تعادل وجود داشته باشد. به عنوان مثال، طب چینی بر تعادل بین یین و یانگ و پنج عنصر تأکید دارد.
استفاده از گیاهان دارویی
وجه مشترک تمامی سیستم های پزشکی سنتی استفاده از گیاهان دارویی و، محصولات عطاری و فرآورده های ارگانیک و طبیعی است که از آنها برای بهبود و درمان بیماری ها استفاده می کنند.
مفاهیم و اصول فرهنگی و بومی
در پزشکی سنتی هر کشور و یا هر قوم و قبلیه ای از فرهنگ ها و اعتقادات و همچنین داروهای محلی و گیاهان دارویی آن منطقه نیز استفاده می شود.
تأکید بر پیشگیری
در پزشکی سنتی به جای اینکه تمرکز روی مصرف دارو برای درمان بیماری ها باشد بیشتر روی پیشگیری از بیماری ها و مراقبت از خود و حفظ سلامتی تاکید می شود. به عبارتی معتقدند پیشگیری بهتر از درمان است.
استفاده از انواع روش های درمانی سنتی
در طب سنتی از انواع روش های درمانی سنتی برای پیشگیری و درمان بیماری ها استفاده می شو مثل ماساژ درمانی، طب سوزنی، تغذیه، فیزیوتراپی، و گیاه‌درمانی که هر کدام به نوبه خودشان روی سلامتی جسمی و روحی فرد موثر هستند.
انواع طب سنتی
پزشکی سنتی قدیمی ترین سیستم درمانی در جهان است. معمولا هر کشور یا هر فرهنگی دارای سیستم پزشکی سنتی مخصوصی است. به همین دلیل در دنیا شاهد انواع طب سنتی هستیم. از جمله معروف ترین سیستم های طب سنتی در جهان عبارتند از:
طب سنتی ایرانی
یکی از کامل ترین سیستم های طب سنتی، طب سنتی ایرانی است. آنچه امروزه به اسم طب سنتی ایرانی شناخته می شود در واقع ترکیبی از طب مصری، آیورودایی، هندی، یونانی، چینی، طب اسلامی، طب بین النهرین و طب ساکنان پیشین فلات ایران است. در این سیستم از روش های درمانی مختلفی برای پیشگیری و درمان بیماری ها استفاده می شود. از جمله این روش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف گیاهان دارویی
- ماساژ درمانی
- خاک درمانی
- بهبود مشکلات پوستی با خاکشیر
- استفاده از عرقیات
- اسانس های گیاهی
- آب درمانی به ویژه آب گرم
- استفاده از روغن های درمانی مثل روغن زیتون
در طب ایرانی تمرکز روی مزاج افراد است. افراد بر اساس مزاج خود به چهار گروه بلغمی، سوداوی، صفراوی و دموی دسته بندی می شوند. تشخیص مزاج یکی از مهمترین مراحل درمان بیماری ها در طب ایرانی است. طب سنتی ایرانی (Persian Traditional Medicine) یکی از قدیمی ترین علوم پزشکی جهان می‌باشد که در قرون وسطی توسط پزشکان بزرگی مانند ابن سینا پایه‌گذاری شده است. پایه و اساس این طب را چهار مزاج (بلغم، خون، صفرا و سودا) تشکیل می دهند. برای سالم بودن فرد باید بین این مزاج ها یا اخلاط تعادل برقرار باشد.
طب سنتی اسلامی
گاهی اوقات طب اسلامی با طب ایرانی اشتباه گرفته می شود. در طب اسلامی از منابع درمانی استفاده می شود که برگرفته از منابع اسلامی است. از جمله روش های درمانی که در این سیستم به کار برده می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روزه
- استفاده از گیاهان دارویی
- دعا و آداب معنوی
- تطهیر روحی
- پاک و مطهرسازی معده
- تطهیر جنسی
- به اندازه خودن
- قی و تنقیه
- استفاده از داروهای معدنی مثل خاک، سنگ، آهن، طلا و …
در طب اسلامی از گیاهانی استفاده می شود که توسط ائمه و یا احادیث پیامبر و قرآن توصیه شده باشد. همچنین از روش های مزاج شناسی، نبض شناسی و بررسی ادرار و مدفوع نیز برای تشخیص بیماری استفاده می شود.
طب سنتی چینی
این سیستم از مجموعه روش های درمانی تشکیل شده که از دیرباز در چین مورد استفاده قرار می گرفته است. امروزه طب چینی ترکیبی از طب سنتی ژاپن، کره و چین است. در این طب از نواع گیاهان دارویی، طب سوزنی، تای چی، و داروهای گیاهی برای درمان بیماری ها استفاده می شود. بر خلاف طب ایرانی که بر پایه مزاج است این نوع طب بر پایه یین و یانگ است. به عبارتی، در بدن هر شخص باید بین یین و یانگ تعادل وجود داشته باشد.
طب سنتی هندی یا آیورودا (Ayurveda) یکی از کهن‌ترین سیستم‌های درمانی است که بر پایه تعادل بین بدن، ذهن، و روح استوار است. این طب از سه دوشا (واتا، پیتا، کافا) تشکیل شده است. به عبارتی، مهمترین مفاهیم در این سیستم پزشکی سه دوشا (واتا، پیتا، کافا) و پرانا هستند. در این روش تمرکز روی گیاه درمانی، ماساژ، یوگا و تغذیه سالم است.
طب سنتی تبت
این طب ترکیبی از طب چینی، آیورودا، و بون (مذهب کهن تبت) است. در پزشکی سنتی تبت باید بین انرژی ها و عناصر بدن تعادل برقرار باشد. مهمترین مفاهیم در پزشکی سنتی تبت شامل ۵ عنصر آب، خاک، هوا، اتش و باد و سه نوع انرژی است. مثل سایر روش های پزشکی سنتی از گیاه درمانی و ماساژ استفاده می شود. مدیتیشن نیز یکی دیگر از روش های درمانی مهم در پزشکی سنتی تبت است که اهمیت زیادی در این روش دارد.
طب آیورودا
آیورودا به معنی علم زندگی است و زیر مجموعه ای از پزشکی سنتی هندوستان محسوب می شود. در آیورودا باید بین وضعیت جسمی و روحی در بدن فرد تعادل برقرار باشد.
مفاهیم مهم طب آیورودا را سه دوشا (واتا، پیتا، کافا) و آگاهید انرژی‌های حیاتی تشکیل می دهند. از جمله مهمترین روش‌های درمانی مخصوص آیورودا نیز می توان به گیاه‌درمانی، ماساژ، یوگا و استفاده از رژیم غذایی خاص اشاره کرد.
طب سنتی اروپایی
روش طب سنتی اروپایی براساس گیاه‌درمانی و استفاده از منابع طبیعی شکل گرفته است. برخی از اصول این طب شامل روش‌های هیلدگارد، پاراسلسوس، و سیستم‌های درمانی طبیعی اروپا می‌باشد.
مفاهیم مهم: گیاهان دارویی، تعادل بدن
روش‌های درمانی: گیاه‌درمانی، آب‌درمانی، تغذیه
طب سنتی زرتشتی
روش طب سنتی زرتشتی بخش مهمی از اعتقادات زرتشتیان است که براساس تعالیم زرتشت، پیامبر ایرانی، استوار است. در این طب برقراری تعادل بین جسم و روح اهمیت زیادی دارد. مفاهیم مهم طب زرتشتی شامل عناصر چهارگانه (آب، هوا، خاک، آتش) است. همچنین روش درمانی گیاه درمانی، دعا و نیایش مهمترین روش هایی هستند که برای پیشگیری و درمان بیماری ها در طب زرتشتی مورد استفاده قرار می گیرند.
طب سنتی آمریکایی
این روش از بومیان آمریکایی و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. بومیان آمریکایی از گیاهان دارویی، ماساژ و همچنین برگذاری مراسمات خاصی برای شفایابی استفاده می کردند. ارتباط با طبیعت و استفاده از گیاهان دارویی از مهمترین مفاهیم این سیستم هستند.
